Khác với thời của cha mẹ, ngày nay con có muôn vàn lựa chọn nghề nghiệp. Nếu như trước đây, cha mẹ cho rằng học Y để trở thành bác sĩ, học Sư phạm Giáo dục để làm giáo viên, học Kỹ thuật chắc chắn làm kỹ sư, học Tài chính để trở thành chuyên viên kiểm toán,… thì giờ đây mỗi ngành học lại tạo ra vô vàn nghề nghiệp khác nhau, thậm chí có những cái tên cha mẹ chưa từng nghe tới. Bởi vậy, hướng nghiệp cho con ngay từ khi con mới bước chân vào cấp 3, thậm chí sớm hơn, là điều đặc biệt cần thiết, giúp con tránh những hoang mang không đáng có về bản thân giữa thế giới nghề nghiệp rộng lớn, đồng thời phát triển thế mạnh mình một cách tốt nhất.

1. Cùng con nhìn lại quá trình khôn lớn để tìm ra điểm mạnh và điểm yếu

Giống như bước “ôn bài” trước mỗi kỳ kiểm tra, cha mẹ nên hướng dẫn con nhìn lại quá trình khôn lớn của mình bằng cách đặt ra những câu hỏi. Tất cả những trải nghiệm của con từ ngày còn nhỏ cho tới bây giờ đều là thước đo quý giá để con hiểu rõ hơn về bản thân mình. Sở thích hồi bé, những ước mơ giản dị hay “hoang đường”, môn học con vẫn luôn yêu thích, thể loại sách con cảm thấy hấp dẫn, loại hình nghệ thuật hoặc thể thao luôn làm con hào hứng, những người bạn con thích chơi cùng, hay thậm chí là những thói quen ngày thường của con. Tất cả những điều ấy đã thay đổi như thế nào qua năm tháng? Đâu là những thứ tồn tại bên con lâu thật lâu?

Nhìn lại cả một chặng đường tuổi thơ, phân tích từng hành động, suy nghĩ của mình, con sẽ bất ngờ lắm khi nhận ra mình thực sự thích gì, ghét gì, cảm thấy thoải mái với những con người ra sao, thế mạnh của mình ở đâu, và điểm yếu của mình là những gì để cải thiện. Tính cách và những kỹ năng con có sẽ là “ngọn đèn dẫn lối” để con lựa chọn ngành nghề cũng như môi trường làm việc phù hợp với bản thân mình sau này. Có hướng đi ngay từ những năm cấp 3, con sẽ tiến nhanh hơn và luôn nhìn thấy mục tiêu trước mắt.

2. Hướng dẫn con làm các dạng bài trắc nghiệm hướng nghiệp để kết nối bản thân với từng nhóm ngành nghề

Hiểu bản thân mới chỉ là bước đầu. Để kết nối được những sở thích và tính cách của mình tới ngành nghề phù hợp, con nên sử dụng các phương pháp khoa học được nghiên cứu rộng khắp trên toàn thế giới để đối chiếu và khám phá bản thân mình. Trong số đó, 4 bài trắc nghiệm Holland, MBTI, Big Five, và Enneagram được nhiều trường học và tổ chức ứng dụng nhiều nhất vào việc hướng nghiệp.

• Bài trắc nghiệm Holland đưa ra 6 nhóm tính cách tương ứng với 6 nhóm nghề nghiệp phù hợp, bao gồm: Kỹ thuật, Nghiên cứu, Nghệ thuật, Xã hội, Quản lý, Nghiệp vụ. Holland tập trung vào khả năng nổi trội tiềm ẩn trong mỗi cá nhân, giúp con chọn lựa công việc hay môi trường làm việc phù hợp với sở thích.
• MBTI khá phổ biến với các bạn trẻ Việt Nam nhưng còn xa lạ với cha mẹ. Dựa trên 4 tiêu chí Xu hướng tự nhiên, Tìm hiểu và nhận thức thế giới, Quyết định và lựa chọn, Cách thức hành động, MBTI chia tính cách con người ra làm 16 nhóm, mỗi nhóm phù hợp với những môi trường làm việc khác nhau. Cha mẹ có thể cùng con làm trắc nghiệm MBTI bằng tiếng Việt tại đây.
• Trắc nghiệm Big Five dựa trên 5 mặt tính cách cơ bản nhất của con người: Sẵn sàng trải nghiệm (O), Tận tâm (C), Hướng ngoại (E), Dễ chịu (A), Tâm lý bất ổn (N). Theo Big Five, mỗi cá nhân đều là sự kết hợp của tất cả các mặt tính cách này, với mức độ khác nhau. 5 mặt tính cách trong Big Five khá tương đồng với khả năng làm việc. Cha mẹ cùng con làm bài test Big Five (bản tiếng Anh) tại đây.
• Enneagram – khác với 3 phương pháp trên – dựa trên sự kết hợp giữa đặc điểm tính cách tự nhiên và tác động của môi trường xung quanh cá nhân đó. Tính cách của con người không cố định, mà luôn có sự biến đổi dựa vào môi trường và các tác động bên ngoài. 9 loại Enneagram tương đương với những thói quen nhất định về tư duy, cảm xúc, và hành vi của cá nhân theo một lộ trình phát triển độc nhất. Con có thể làm bài trắc nghiệm tính cách Enneagram (bản tiếng Anh) tại đây.

3. Khuyến khích con tham gia hội thảo hướng nghiệp và lớp học thử của các trường đại học để tìm hiểu về ngành nghề mình quan tâm

Sau khi đã khoanh vùng được những ngành nghề mà con muốn theo đuổi trong tương lai, cha mẹ hãy rủ con tham gia các hoạt động hướng nghiệp đến từ chính những trường đại học uy tín. Rất nhiều trường đại học tại Việt Nam đã bắt đầu tổ chức các buổi hội thảo hướng nghiệp, mà tại đó, họ mời tới chương trình những chuyên gia dày dặn kinh nghiệm ở các lĩnh vực, ngành nghề khác nhau. Không chỉ tiếp nhận thêm nhiều thông tin hữu ích và thực tế từ thị trường lao động, con còn có cơ hội đặt câu hỏi trực tiếp cho diễn giả về ngành học và nghề nghiệp tương lai, “gỡ rối” mọi băn khoăn, trăn trở. Quan trọng hơn cả, con sẽ cảm thấy được truyền cảm hứng từ chính những người diễn giả mà con ngưỡng mộ, và từ đó quyết tâm chuẩn bị kỹ càng hơn cho hành trình đại học trước mắt.

Nếu một ngày bạn “giật mình” nhận ra con đang lớn quá nhanh, trong khi bạn vẫn chưa có thời gian trò chuyện nghiêm túc cùng con về việc lựa chọn ngành nghề, hãy cảm thấy may mắn rằng lúc này vẫn chưa quá muộn! Ít nhất con vẫn còn đang ngồi trên ghế nhà trường, và vẫn còn đủ thời gian để cha mẹ cùng con tìm hiểu trước khi đưa ra quyết định chọn ngành nghề phù hợp. Hy vọng rằng qua bài viết này, cha mẹ sẽ cảm thấy việc hướng nghiệp cho con trở nên rõ ràng và khoa học hơn, không còn loay hoay, hoang mang trước một thế kỷ của vô vàn ngành nghề mới.